U Savjetu bezbjednosti Ujedinjenih nacija sinoć su održane zatvorene konsultacije posvećene aktuelnoj situaciji u Bosni i Hercegovini. Iako mediji pod kontrolom vlasti Republike Srpske pokušavaju prikazati kako je situacija navodno preokrenuta u korist ovog entiteta, informacije koje dolaze iz diplomatskih izvora govore sasvim suprotno. Prema njima, rasprava je bila znatno nepovoljnija po Republiku Srpsku nego što je to bio slučaj prije svega dvije sedmice.
Tokom rasprave, više puta je izražena ozbiljna zabrinutost da bi trenutna politička kretanja mogla ugroziti sve ono što je mukotrpno građeno u posljednje tri decenije. Velika većina članica Savjeta bezbjednosti iznijela je nedvosmislenu podršku Dejtonskom mirovnom sporazumu, kao i važećem ustavnom poretku Bosne i Hercegovine. Istaknuto je da nedavne aktivnosti vlasti Republike Srpske, naročito usvajanje novih zakona i nacrta Ustava tog entiteta, predstavljaju direktno podrivanje mirovnog sporazuma i mogući izvor nestabilnosti u regiji.
Posebno je naglašeno da su na konsultacijama:
-
Taksativno pobrojani svi zakoni i odluke koje su usvojene u Narodnoj skupštini Republike Srpske, uključujući i Nacrt novog Ustava entiteta.
-
Ovi akti su ocijenjeni kao prijetnja ustavnom poretku BiH i alat za podrivanje funkcionalnosti državnih institucija.
-
Ukazano je da ovakve odluke narušavaju mir i stabilnost, te otežavaju funkcionisanje zajedničkih institucija.
Zanimljivo je da je podršku vlastima Republike Srpske pružila isključivo Ruska Federacija, dok su ostale članice bile ujedinjene u osudi nedavnih poteza iz Banjaluke. Ruski predstavnici su ostali pri stavovima koje su izražavali i ranije, ali su se ovaj put našli dodatno izolovani na međunarodnoj sceni. Na drugoj strani, zemlje poput Sjedinjenih Američkih Država, Ujedinjenog Kraljevstva, Francuske, Danske, kao i više članica Evropske unije, iznijele su oštru kritiku usvojenim zakonima i ustavnim promjenama u RS-u, smatrajući ih prijetnjom za stabilnost i teritorijalni integritet BiH.
Poseban akcenat tokom sastanka stavljen je na izjavu predstavnika Slovenije, zemlje koja je inicirala održavanje ovih konsultacija. Predstavnici Slovenije upozorili su da potezi Republike Srpske jasno pokazuju nastojanja da se formira paralelni pravni i institucionalni okvir, što predstavlja ozbiljan udar na postojeći ustavni poredak.
Zemlje koje su podržale slovenački stav su:
-
Danska
-
Grčka
-
Francuska
-
Ujedinjeno Kraljevstvo
-
Sjedinjene Američke Države
Sve su izrazile protivljenje potkopavanju Dejtona i principa vladavine prava, te dale punu podršku prisustvu misije EUFOR-a i operaciji Althea u Bosni i Hercegovini.
Kao što je i očekivano, Rusija i Kina zauzele su stav protiv korištenja bonskih ovlasti visokog predstavnika Christiana Schmidta, ističući njegovo osporeno legitimitetno pitanje i potrebu za gašenjem OHR-a. Ipak, treba naglasiti da je Kina, iako skeptična prema ulozi OHR-a, ponovila svoju bezrezervnu podršku teritorijalnom integritetu i suverenitetu BiH, te insistirala na tome da se svi problemi rješavaju unutar zemlje, bez stranog uplitanja.
Poseban trenutak ovog zasjedanja bilo je izlaganje Miroslava Jenče, koji je govorio u ime UN-ove generalne sekretarke za Evropu, Centralnu Aziju i Ameriku. On je detaljno naveo sve odluke usvojene u Narodnoj skupštini RS, posebno naglašavajući nacrt Ustava Republike Srpske, koji, kako je rekao, sadrži opasne odredbe o pravu na otcjepljenje i ujedinjenje sa Srbijom. Jenča je upozorio da takvi potezi dodatno podižu tenzije i ugrožavaju sposobnost državnih institucija da funkcionišu efikasno, stavljajući dugogodišnje mirovne napore pod znak pitanja.
Jedan od najupečatljivijih trenutaka bio je stav Pakistana. Na prethodnim sastancima, ova zemlja je pokazivala određenu naklonost prema Republici Srpskoj, međutim, ovog puta došlo je do potpune promjene retorike. Pakistanski predstavnik jasno je osudio secesionističke izjave i postupke vlasti RS, nazivajući ih opasnim po ustavni okvir BiH. On je, uz to, dao čvrstu podršku Dejtonskom sporazumu, što je dodatno pojačalo izolaciju vlasti iz Banjaluke na međunarodnom planu.
Kao što se može zaključiti, i pored pokušaja manipulacije od strane režimskih medija Republike Srpske, realnost ukazuje da je vlast ovog entiteta doživjela ozbiljan diplomatski udarac. Gotovo sve ključne svjetske sile stale su u odbranu cjelovitosti i suvereniteta Bosne i Hercegovine, jasno poručivši da ne podržavaju jednostrane poteze koji vode destabilizaciji. Iako se Rusija i Kina protive nekim međunarodnim mehanizmima, čak ni one nisu iskazale spremnost da podrže narušavanje teritorijalnog integriteta BiH. Ostaje da se vidi hoće li vlasti u Republici Srpskoj prepoznati ozbiljnost ovakvih poruka i odustati od politike izolacije i konfrontacije.
Pritisak međunarodne zajednice, u kombinaciji s jasnim signalima čak i od zemalja koje su ranije bile suzdržane, ukazuje da za stabilnost i mir nema alternative osim dijaloga, poštovanja Dejtonskog sporazuma i očuvanja institucija BiH.
