Situacija u Bosni i Hercegovini, kada je riječ o unutrašnjoj sigurnosti, političkoj stabilnosti i odnosima unutar državnih institucija, dostiže novu, zabrinjavajuću tačku. Uprkos značaju trenutnih dešavanja, većina ključnih političkih i vojnih aktera šuti, dok se sve glasnije postavlja pitanje: hoće li 12. maj označiti ključni preokret – za Milorada Dodika ili za čitavu Bosnu i Hercegovinu? Jedini koji javno reaguje jeste ministar odbrane BiH Zukan Helez, dok ostali visoki zvaničnici uglavnom ignorišu ozbiljnost trenutka. Analiza vojnog analitičara Nedžada Ahatovića oslikava opasne paralele sa historijom i ukazuje na moguće posljedice aktuelnih političko-vojnih tenzija.
U BiH se sve češće obilježavaju datumi i događaji koji nemaju nikakvu vezu sa državnim suverenitetom, a upravo ti datumi otkrivaju dublje političke poruke i strategije. Milorad Dodik, politički lider entiteta RS, korača istim putem kojim je devedesetih godina krenuo Radovan Karadžić – putem političkog i vojnog razdvajanja, putem koji je već doveo do krvoprolića.
Upravo 12. maj ima posebno značenje. Na taj dan je 1992. godine formirana Vojska Republike Srpske, koja je kasnije počinila brojne zločine protiv čovječnosti. Tog dana su srpske vlasti iz BiH, uz podršku tadašnjeg Generalštaba Vojske Jugoslavije, donijele strateške ciljeve srpskog naroda, među kojima su se nalazile sljedeće stavke:
-
Razgraničenje od Bošnjaka i Hrvata
-
Uspostavljanje koridora između Semberije i Krajine
-
Eliminacija rijeke Drine kao granice
-
Granice na rijekama Uni i Neretvi
-
Podjela Sarajeva na srpski i muslimanski dio
-
Izlazak na more za RS
Te odluke su bile temelj paradržavne i vojne strukture, koju je SRJ podržala, a dokumentovani dokazi o tome danas su i pravno priznati – između ostalog, u slučaju hapšenja Ejupa Ganića u Londonu, kada je Srbija priznala da se radilo o međunarodnom sukobu, i time posredno priznala da je Vojska Jugoslavije bila agresor.
12. maj se danas pokušava predstaviti kao dan slavljenja „srpskog vojnog identiteta“ u okviru OS BiH, kroz aktivnosti Trećeg pješadijskog (RS) puka. Međutim, činjenica da se taj dan temelji na događaju koji je označio početak agresije na BiH otvara pitanje – šta se zapravo obilježava?
Još dramatičnije postaje kada se u kontekst uvede naredba ministra Heleza da se osobama koje su bjegunci od bh. pravosuđa – Dodiku, Stevandiću i Viškoviću – zabrani ulazak na vojne lokacije OSBiH. Ova naredba, potpuno usklađena sa važećim zakonima, izazvala je reakciju srpskih generala u OSBiH, koji su ministru uputili pismo s upozorenjem da njegovo djelovanje “narušava odnose u sistemu odbrane”.
Zanimljivo je to što ti odnosi nisu narušeni političkim pritiscima ili pravosudnim ignorisanjem zakona, nego poštivanjem vojne subordinacije i zakonskih obaveza. Ministar odbrane, prema članu 13. Zakona o odbrani BiH, ima ovlaštenje da donosi naredbe bez prethodnog odobrenja Predsjedništva BiH. Nepoštivanje takvih naredbi znači kršenje vojne hijerarhije.
A sada, ključno pitanje: šta će se desiti 12. maja?
Scenariji su dvojaki:
-
Ako bjegunci uđu u kasarnu i iz nje izađu slobodni, time se ruši autoritet zakona i legalne državne vlasti. Poruka je jasna: entitet može ignorisati državu.
-
Ako budu uhapšeni i sprovedeni Sudu BiH, biće to potvrda da zakon i ustavni poredak još uvijek funkcionišu.
Dodatnu dimenziju krizi daje i informacija da bi se u eventualne sukobe mogli uključiti i američki helikopteri UH-1H Huey II, koji su dio opreme OSBiH. To ukazuje da se potencijalna eskalacija sukoba može pretvoriti u oružani incident unutar same vojske.
Ono što se dešava u Bosni i Hercegovini nije samo pravni izazov, već duboka politička i sigurnosna kriza. Dok međunarodna zajednica i domaće institucije uglavnom šute, jedan ministar pokušava da spriječi dalju eroziju državnog autoriteta. Ključno pitanje više nije samo hoće li se bjegunci pojaviti u kasarni Kozara, nego šta će država tada uraditi – i da li će se njeni zakoni poštovati ili pregaziti.
U svakom slučaju, 12. maj može postati simbol – pobjede prava ili pobjede bezakonja. Ako se ponovi historija, cijena bi mogla biti ogromna. A ako se zakon potvrdi – to može biti prvi korak prema istinskoj stabilnosti. Moramo li zaista opet proći kroz sve ono što smo već preživjeli?
