U svom 33. po redu izvještaju dostavljenom Vijeću sigurnosti Ujedinjenih nacija, Vlada Republike Srpske jasno iznosi stavove o trenutnoj političkoj situaciji u Bosni i Hercegovini, insistirajući na poštovanju Dejtonskog mirovnog sporazuma i Ustava BiH. Iako navodi da ne postoje planovi za otcjepljenje, izvještaj obiluje optužbama na račun međunarodne zajednice, naročito visokog predstavnika Christiana Schmidta, čije djelovanje se označava kao uzrok političke destabilizacije.
U uvodu dokumenta Vlada RS naglašava svoju privrženost suverenitetu i teritorijalnom integritetu Bosne i Hercegovine, ističući da je cilj vraćanje entitetskih nadležnosti koje su, prema njihovom tumačenju, nezakonito prenesene na nivo centralnih institucija. Takođe se navodi da se politička kriza može riješiti isključivo putem dijaloga između legitimnih predstavnika tri konstitutivna naroda, uz puno uvažavanje ustavne strukture definisane Dejtonskim sporazumom.
Poseban akcenat u izvještaju stavljen je na ulogu pravosuđa u BiH, koje se, kako navodi Vlada RS, ne ponaša nepristrasno i objektivno, već je pod direktnim uticajem vanjskih političkih centara. Prema stavu iz izvještaja, te institucije doprinose centralizaciji moći u Sarajevu, ignorišući osnovne principe federalnog ustrojstva države. Istovremeno se napadaju i bošnjačke političke stranke, za koje se tvrdi da podrivaju dogovoreni konsocijativni sistem u cilju izgradnje unitarne Bosne i Hercegovine.
Izvještaj sadrži i oštru kritiku rada prethodnih visokih predstavnika, uz poseban fokus na sadašnjeg predstavnika Christiana Schmidta. On se u dokumentu opisuje kao “penzionisani njemački birokrata”, čije djelovanje je ocijenjeno nezakonitim i provokativnim. Najveći dio drugog dijela izvještaja posvećen je upravo njemu, gdje se navodi da:
-
Njegovo imenovanje nije potvrđeno u Vijeću sigurnosti UN-a, što ga čini nelegitimnim;
-
Političke odluke koje donosi narušavaju pravni poredak BiH, jer nisu usvojene kroz demokratske institucije;
-
Pokušaj da Milorad Dodik bude procesuiran označen je kao “udar na demokratiju” i “presedan bez osnova u pravu”.
Suđenje Miloradu Dodiku opisano je kao “politički motivisan proces”, baziran na zakonu koji je Schmidt nametnuo samovoljno sredinom 2023. godine. Vlada RS tvrdi da Dodik nije optužen za kršenje zakona usvojenog u zakonodavnom tijelu BiH, već za nepoštovanje odluka jednog neovlaštenog pojedinca. Naglašava se da je i izbor sudije u predmetu problematičan, jer se u izvještaju tvrdi da je dotični sudija bio vojni sudija tokom rata u redovima bošnjačkih snaga, što se prikazuje kao dokaz političke pristrasnosti.
U kontekstu represije prema rukovodstvu Republike Srpske, Vlada RS navodi da su nakon presude protiv Dodika, izdati nalozi za hapšenje i drugih visokih zvaničnika: Radovana Viškovića, predsjednika Vlade RS, i Nenada Stevandića, predsjednika Narodne skupštine. Međutim, kako se ističe, Interpol je odbio da postupi po tim zahtjevima, ocijenivši ih kao politički motivisane i pravno neutemeljene. Ovaj potez se koristi kao argument protiv legitimnosti tužbi i optužnica koje se podižu protiv lidera iz RS.
U izvještaju se takođe spominje odnos prema misiji EUFOR Altea, pri čemu Vlada RS ističe da nema ništa protiv njenog prisustva u Bosni i Hercegovini, pa čak i podržava ideju povećanja broja njenih pripadnika, pod uslovom da misija ostane neutralna i ne miješa se u unutrašnje političke procese.
Na kraju dokumenta, iznosi se poruka o sve većem jedinstvu među građanima Republike Srpske, koji, kako se tvrdi, stoje čvrsto iza vlasti u “odbrani Dejtonskog sporazuma” i protiv, kako se opisuje, samovolje Christiana Schmidta. Time se želi stvoriti slika o unutrašnjem konsenzusu i homogenizaciji društva u entitetu, koje, prema riječima Vlade RS, nije za secesiju, već za povratak izvornoj dejtonskoj strukturi.
U skladu s retorikom izvještaja, zaključuje se da bi svaki budući pokušaj hapšenja Dodika ili drugih zvaničnika bio doživljen kao “ozbiljna prijetnja stabilnosti”, koja bi mogla imati nepredvidive posljedice po političku budućnost Bosne i Hercegovine.
Ovaj izvještaj predstavlja nastavak političkog sukoba između institucija Republike Srpske i kancelarije visokog predstavnika, u kontekstu sve napetijih odnosa unutar Bosne i Hercegovine, ali i šireg međunarodnog okvira. Spor oko legitimiteta visokog predstavnika, sudske vlasti i nadležnosti entiteta otvara brojna pitanja o održivosti postojećeg političkog sistema i pravca kojim BiH ide.
U tom smislu, dokument Vlade RS nije samo odgovor na pravosudne procese, već i pokušaj da se oblikuje narativ u međunarodnoj zajednici, uz apel za reviziju odnosa između entiteta i državnih institucija. Naglasak je na vraćanju političkog dijaloga kao osnovnog mehanizma za rješavanje neslaganja, dok se međunarodnim akterima šalje jasna poruka: nema mira bez uzajamnog uvažavanja i poštovanja sporazuma koji je donio mir prije tri decenije.
