Nastavljaju se međunarodni pritisci na rukovodstvo Republike Srpske, a posljednja u nizu zemalja koja je odlučila da uvede sankcije Miloradu Dodiku jeste Litvanija. Time se ova baltička država pridružila sve većem broju članica Evropske unije koje su odlučile da kroz zabrane kretanja i druge mjere odgovore na, kako navode, narušavanje ustavnog poretka Bosne i Hercegovine od strane lidera iz Banjaluke.
Informacija o litvanskim mjerama objavljena je na zvaničnoj stranici Odjela za migracije pri Ministarstvu unutrašnjih poslova Republike Litvanije. Prema objavljenim podacima, pored Dodika, na listi se nalaze i druge istaknute ličnosti iz vlasti Republike Srpske – Radovan Višković, aktuelni premijer, i Nenad Stevandić, predsjednik Narodne skupštine RS-a. Time su ova tri politička funkcionera formalno stavljena na crnu listu, što im onemogućava ulazak, boravak i tranzit kroz teritoriju Litvanije.
Ova odluka dolazi ubrzo nakon što je Poljska, samo nekoliko dana ranije, uvela slične mjere prema istim političarima. Poljski organi su jasno stavili do znanja da takve mjere nisu samo simbolične, već predstavljaju ozbiljan diplomatski signal da se određeni politički potezi iz entiteta Republika Srpska više ne mogu tolerisati bez reakcije.
Treba napomenuti da su ranije slične sankcije već uvele Austrija i Njemačka, ističući da su razlozi za to:
-
Kršenje Dejtonskog mirovnog sporazuma, koji garantuje suverenitet i integritet Bosne i Hercegovine,
-
Otvoreno osporavanje odluka državnih institucija BiH,
-
Negiranje nadležnosti visokog predstavnika i međunarodne zajednice u nadgledanju mira u zemlji.
U tom smislu, litvanska odluka se može posmatrati kao nastavak koordinisane politike unutar EU, gdje članice sve češće koriste individualne sankcije kako bi poslale jasne poruke političkim akterima koji svojim djelovanjem podrivaju političku stabilnost i pravni okvir Bosne i Hercegovine.
Sankcije, iako se najčešće sastoje od zabrane putovanja, imaju i šire posljedice. One utiču na:
-
Međunarodni ugled političara, jer biti na crnoj listi znači i formalnu izolaciju od značajnog dijela međunarodne zajednice;
-
Dinamiku unutrašnje politike, jer podstiču dodatnu polarizaciju između entitetskih i državnih vlasti;
-
Ekonomske i diplomatske odnose, budući da zemlje EU ovim mjerama daju do znanja da neće poslovati sa akterima koje smatraju prijetnjom miru.
Ono što dodatno zabrinjava jeste činjenica da se broj zemalja koje sprovode ovakve mjere povećava. Iako sankcije same po sebi ne mogu promijeniti političku dinamiku u BiH preko noći, one definitivno imaju dugoročan efekat, pogotovo kada se uzme u obzir moguća eskalacija u pravcu šire međunarodne izolacije.
U političkom smislu, Dodik i njegovi saradnici na sankcije odgovaraju poznatom retorikom – govoreći o ugroženosti srpskog naroda, stranom miješanju i nepravednom odnosu međunarodne zajednice prema Republici Srpskoj. Međutim, činjenica ostaje da sve veći broj država iz EU uzima aktivno učešće u slanju političkih poruka koje imaju težinu.
Litvanija, iako teritorijalno i politički relativno udaljena od Balkana, svojom odlukom potvrđuje da problemi u BiH imaju evropsku dimenziju. Stabilnost na Zapadnom Balkanu se posmatra kao ključna za širu bezbjednosnu sliku Evrope, a ponašanje političkih lidera u regiji više se ne tretira samo kao unutrašnja stvar BiH.
Može se očekivati da će i druge zemlje, koje dosad nisu formalno reagovale, razmotriti uvođenje sličnih mjera, naročito ukoliko Dodik i dalje nastavi sa politikom konfrontacije prema institucijama države i međunarodnim predstavnicima.
U svjetlu svega navedenog, jasno je da se Milorad Dodik suočava sa sve izraženijom diplomatskom izolacijom, a efekti takvih mjera bi mogli imati ozbiljne implikacije kako na njegovu političku karijeru, tako i na odnose unutar same Bosne i Hercegovine. Pitanje koje ostaje otvoreno jeste – hoće li pritisci rezultirati promjenom političkog kursa, ili će dodatno učvrstiti retoriku konfrontacije i izolacije?
U svakom slučaju, međunarodna zajednica očito šalje poruku da destabilizacija BiH više nije prihvatljiva, i da će svaki pokušaj njenog urušavanja naići na odgovor – bez obzira na to dolazi li iz Brisela, Berlina, Vilniusa ili Varšave.
