U Bosni i Hercegovini, politička scena se često suočava s paradoksima koji proističu iz sukoba između prošlih političkih odluka i današnjih retoričkih stavova. Jedan od tih slučajeva ponovo je izbio u javnost kroz aktuelne izjave čelnika Republike Srpske o nepriznavanju Suda i Tužilaštva BiH. Predsjednik RS-a Milorad Dodik ovih dana tvrdi da te institucije “ne postoje u Ustavu” i da su stoga nelegitimne, uprkos činjenici da su upravo njegovi politički saveznici iz ranijih saziva glasali za zakone kojima su te institucije uspostavljene. Ova situacija baca svjetlo na dublji problem političke nedosljednosti i selektivnog tumačenja pravnog poretka.
Osnovna teza koju Dodik danas zastupa jeste da Sud i Tužilaštvo BiH nisu ustavne kategorije, te da njihovo postojanje počiva na nametnutim odlukama visokih predstavnika – Volfganga Petrića za Sud (2000) i Pedija Ešdauna za Tužilaštvo (2002). No, ono što Dodik često izostavlja jeste činjenica da su te institucije ozakonjene kroz regularan zakonodavni proces u Parlamentarnoj skupštini BiH.
Naime, Zakon o Sudu BiH usvojen je u junu 2002. godine u Domu naroda, a tada su za njega glasala čak četiri srpska delegata:
-
Nikola Špirić (PDP)
-
Dragutin Rodić (DNS)
-
Dragutin Ilić (Socijalistička partija)
-
Goran Turjačanin (SNSD)
Protiv je bio jedino Momčilo Novaković iz SDS-a. U Predstavničkom domu, zakon su podržali sljedeći poslanici iz Republike Srpske:
-
Branislav Lolić (SNS)
-
Tihomir Gligorić (tada socijalista)
-
Željko Mirjanić (SNSD)
Većinu su dodatno osigurali poslanici SDA, Stranke za BiH i SDP-a BiH. Zanimljivo je da su tadašnjih šest poslanika SDS-a napustili sjednicu, dok su dvojica iz PDP-a bili uzdržani.
Bivši poslanik SDS-a Momir Tošić danas tvrdi da je pritisak da se zakon usvoji bio ogroman, ali i da su mnogi poslanici olako shvatili težinu situacije. “Nisu prepoznali kakve će posljedice uslijediti”, kaže on, ističući da su mnogi tada postupili nesvjesno, bez uvida u dugoročne posljedice, koje se sada vraćaju kao politički bumerang.
Slična situacija dogodila se i prilikom usvajanja Zakona o Tužilaštvu BiH u oktobru 2003. godine. U Predstavničkom domu tada su zakon podržali svi poslanici iz Federacije, ali i značajan broj iz Republike Srpske, uključujući:
-
Nikola Špirić (SNSD)
-
Nikola Kragulj (SNSD)
-
Milorad Živković (SNSD)
-
Jelina Đurković (PDP)
-
Tihomir Gligorić (Socijalistička partija)
Protiv su bili poslanici SDS-a i Srpske radikalne stranke. Nekoliko dana kasnije, isti zakon usvojen je i u Domu naroda, ovaj put uz jednoglasnu podršku svih pet srpskih delegata:
-
Đoko Pajić (SDS)
-
Ruža Stojanović (SDS)
-
Boško Šiljegović (SDS)
-
Goran Milojević (PDP)
-
Vinko Radovanović (PDP)
Ove činjenice ukazuju na očiglednu nesklad između današnje retorike i prošlih političkih postupaka. Iako danas pojedini lideri iz RS-a insistiraju na tome da je uspostava ovih institucija bila “nametnuta”, jasno je da su zakoni dobili punu zakonodavnu verifikaciju, uključujući i podršku tadašnjih srpskih predstavnika.
Dodatnu dimenziju ovom slučaju daje izjava Branislava Dokića, poslanika PDP-a koji je bio uzdržan tokom glasanja o Zakonu o Sudu BiH. On priznaje da je čitav proces tada bio prihvaćen gotovo bez otpora i da su zakoni odmah stupali na snagu, ponekad čak i prije nego što su ih parlamenti formalno usvojili. To ukazuje na političku atmosferu u kojoj je vladalo povinovanje prema međunarodnim autoritetima, uz istovremeno odsustvo suštinske političke strategije.
Slučaj zakona o Sudu i Tužilaštvu BiH razotkriva duboku neusklađenost između prošlih i sadašnjih političkih stavova unutar entitetskog rukovodstva Republike Srpske. Dok danas pojedini lideri pokušavaju osporiti legitimitet tih pravosudnih institucija, činjenice iz parlamentarnih zapisnika jasno pokazuju da su upravo njihovi politički prethodnici – mnogi iz istih stranaka – dali ključnu podršku za njihovo formiranje.
Ovaj raskorak između prošlog djelovanja i sadašnje retorike otvara ozbiljno pitanje političke dosljednosti i odgovornosti. Kada se ignorira vlastita uloga u donošenju važnih zakonskih rješenja, a za sve optužuju drugi ili visoki predstavnici, tada demokratski poredak trpi dvostruki udar – i iznutra i izvana. Politička zrelost, ako se želi istinski graditi pravna država, podrazumijeva spremnost da se preuzme odgovornost za ranije odluke, umjesto da se od njih pere ruke u trenucima političke potrebe.
