U večernjim satima 23. aprila dogodio se značajan događaj na političko-pravosudnoj sceni Bosne i Hercegovine. Pripadnici Državne agencije za istrage i zaštitu (SIPA) pojavili su se ispred Administrativnog centra Vlade Republike Srpske u Istočnom Sarajevu, sa zadatkom da sprovedu naredbu o hapšenju. Međutim, njihova namjera nije mogla biti realizovana jer su ih u tome spriječili pripadnici Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske (MUP RS).
Ova situacija dodatno pojačava postojeće tenzije između državnih i entitetskih institucija, posebno u kontekstu odnosa između vlasti na nivou Bosne i Hercegovine i političkog vrha Republike Srpske. Ono što ovu situaciju čini posebno osjetljivom jeste činjenica da se nalozi Suda BiH više ne doživljavaju kao neupitni, već nailaze na direktno protivljenje iz entitetskih struktura vlasti.
Prema riječima Jelene Miovčić, portparolke SIPA-e, službenici te agencije zaista su došli u Istočno Sarajevo kako bi postupili po nalogu Suda Bosne i Hercegovine, a koji se odnosi na slučaj neizvršavanja odluka Ustavnog suda BiH.
U konkretnom slučaju, radilo se o pokušaju da se realizuje:
-
Naredba za hapšenje Milorada Dodika, predsjednika Republike Srpske.
-
Naredba za hapšenje Radovana Viškovića, premijera RS-a.
-
Naredba za hapšenje Nenada Stevandića, predsjednika Narodne skupštine RS-a.
Ovi političari su se prethodno našli na meti državnog pravosuđa jer su, kako se navodi u optužbama, ignorisali ili odbili da izvrše odluke Ustavnog suda BiH. Takvo ponašanje klasifikovano je kao krivično djelo, što je dovelo do izdavanja centralne potjernice za trojicom najviših funkcionera Republike Srpske.
U trenutku kada su inspektori SIPA-e stigli na lice mjesta, pokušali su da realizuju pomenutu naredbu. Međutim, kako navodi Miovčić, u tome su bili fizički spriječeni od strane MUP-a RS, koji je očigledno djelovao s namjerom da zaštiti politički vrh tog entiteta od hapšenja od strane državnih organa.
Ovakav razvoj događaja otvara brojna pitanja o pravnoj nadležnosti, suverenitetu i poštivanju zakonskog okvira u BiH. Iako je SIPA zadužena za provođenje zakona na teritoriji cijele države, očigledno je da njene ovlasti ne mogu uvijek biti provedene u praksi kada se suoče s političkom i institucionalnom blokadom na nivou entiteta.
U ovom slučaju se pokazalo:
-
Da postoji ozbiljan institucionalni sukob između državnog i entitetskog nivoa vlasti.
-
Da entitetski organi sigurnosti mogu direktno opstruirati djelovanje državnih agencija.
-
Da su političke tenzije između Banjaluke i Sarajeva ušle u fazu u kojoj se zakonske obaveze sve češće ignorišu.
Takođe, ova situacija dodatno polarizuje javnost, budući da podržavaoci vladajućih struktura u Republici Srpskoj tumače ovakve poteze državnih institucija kao pokušaj centralizacije vlasti i politički pritisak. S druge strane, mnogi građani u Federaciji BiH i međunarodni akteri vide neizvršavanje sudskih odluka kao direktan napad na ustavni poredak zemlje.
Iako nije bilo fizičkog sukoba tokom pokušaja hapšenja, sama činjenica da je operacija morala biti obustavljena ukazuje na duboku pravnu i institucionalnu krizu. Ona ne samo da podriva autoritet državnih institucija, već šalje i jasnu poruku da politička volja i entitetska samovolja trenutno imaju prednost nad pravosudnim sistemom.
U zaključku, događaj iz Istočnog Sarajeva predstavlja ozbiljan presedan u pravno-političkom sistemu Bosne i Hercegovine. Pokušaj hapšenja Milorada Dodika, zajedno s ostalim zvaničnicima, a zatim njegovo aktivno sprječavanje od strane entitetske policije, ukazuje na činjenicu da je BiH suočena s izazovima koji prevazilaze klasične političke nesuglasice – ovo je sada već borba za tumačenje i primjenu zakona u zemlji sa složenim ustavnim poretkom.
Kako će se ova situacija dalje razvijati, ostaje da se vidi, ali je jasno da se državne institucije nalaze pred ozbiljnim testom svoje efikasnosti i autoriteta u odnosu na entitetske strukture koje očigledno više ne priznaju vrhovni autoritet državnog pravosuđa.
Ovaj incident dodatno ukazuje na urgentnu potrebu za reformom pravosudnog sistema i preciznijim definisanjem nadležnosti između državnog i entitetskog nivoa vlasti. Bez jasnog mehanizma za provođenje odluka najviših sudskih instanci, Bosna i Hercegovina rizikuje dalju destabilizaciju unutrašnjih odnosa i urušavanje povjerenja građana u institucije. Ukoliko se ne pronađe institucionalno rješenje koje će obezbijediti dosljednu primjenu zakona na cijeloj teritoriji BiH, slične situacije bi mogle postati pravilo, a ne izuzetak, čime bi se dodatno produbile postojeće političke i etničke podjele u zemlji.
