Posjeta Milorada Dodika Moskvi ponovo je uzburkala političku scenu u Bosni i Hercegovini i izazvala zabrinutost međunarodne zajednice. Iako se njegova putovanja sve više doživljavaju kao pokušaji traženja podrške za separatističke poteze, ova konkretna misija nosi još opasniju simboliku. Izgleda da je Dodik, po svemu sudeći, odigrao ulogu koju mu je Kremlj namijenio – da dodatno destabilizira Bosnu i Hercegovinu i time posredno posluži interesima Rusije u njenim globalnim geopolitičkim igrama.
Razrada
Nakon što se vratio iz Moskve, Dodik nije dugo čekao da napravi nove poteze. Dana 4. aprila, javno je iznio plan o formiranju vojnog saveza između Republike Srpske, Srbije i Mađarske, što je u regionalnim i međunarodnim krugovima dočekano kao ozbiljna prijetnja miru. Iako je on tvrdio da taj savez nije uperen ni protiv koga, ustavno-pravna struktura Bosne i Hercegovine jasno zabranjuje entitetima da samostalno učestvuju u međunarodnim vojnim savezima. Takve nadležnosti pripadaju isključivo državi.
Ova inicijativa dodatno osnažuje teze da Dodikove aktivnosti imaju širi cilj – odvraćanje pažnje EU i NATO-a od Ukrajine i otvaranje novog kriznog žarišta na Balkanu. Time bi Rusija dobila na vremenu i prostoru da učvrsti svoje pozicije u Istočnoj Evropi, dok bi se na Balkanu proizvodila dodatna nesigurnost.
Dodikova politička strategija ne staje samo na deklaracijama. On je:
-
Pokrenuo zakonske izmjene kojima se ugrožava dejtonska struktura Bosne i Hercegovine.
-
Uz podršku Viškovića i Stevandića, nastavio gurati pravnu secesiju Republike Srpske.
-
Održavao sastanke s autoritarnim liderima poput Putina i Orbana u potrazi za podrškom.
Iako je već osuđen na godinu dana zatvora zbog kršenja državnih zakona, Dodik je nastavio djelovati nesmetano, zahvaljujući institucionalnoj blokadi i izbjegavanju hapšenja. Državno tužilaštvo jeste izdalo nalozi za hapšenje Dodika, Stevandića i Viškovića, ali nijedna vlast se nije usudila izvršiti te naloge zbog rizika od oružanog sukoba.
Posebno zabrinjava činjenica da Dodik ima međunarodne saveznike. Osim što se sastaje s ruskim predsjednikom, ima i podršku mađarskog premijera Viktora Orbana, koji ga već duže vrijeme brani u evropskim institucijama. Pojavile su se i špekulacije da su mađarski policajci navodno bili u Republici Srpskoj s ciljem da omoguće Dodiku i njegovim saradnicima eventualni bijeg iz zemlje ukoliko bi situacija eskalirala.
Također, ne smije se zanemariti ni reakcija Srbije. Predsjednik Aleksandar Vučić izjavio je da se situacija “polako, ali sigurno otima kontroli” i da Bošnjaci žele ukidanje Republike Srpske, što dodatno produbljuje tenzije. Vučić je poručio da Srbija neće učestvovati u hapšenju Dodika, čime indirektno daje podršku njegovim potezima.
Na drugoj strani, EU i NATO ulažu diplomatske napore kako bi ublažili tenzije, ali ti pokušaji se sve više doživljavaju kao slabi i neefikasni. Iako je EU povećala broj vojnika u misiji ALTHEA, i dalje se izbjegava direktna primjena zakonskih mjera. NATO, predvođen generalnim sekretarom Markom Rutteom, poziva Dodika da se povinuje pravosuđu, ali bez konkretnog rezultata.
Dodatno uznemirujući je Dodikov odnos prema evropskim diplomatama. 4. aprila je naredio izručenje njemačke ministrice Anne Lührmann, prijeteći njenom timu nasiljem ako se ne udalje iz Republike Srpske. Ovaj čin pokazuje krajnji prezir prema evropskim institucijama i otvoreno kršenje diplomatskih normi.
Sve navedeno ukazuje da je Dodik sve odlučniji u namjeri da Republiku Srpsku odvoji od ostatka Bosne i Hercegovine, a da pri tom uživa podršku autoritarnih režima izvan EU. Njegova strategija oslanja se na:
-
Provokacije i prijetnje u cilju izazivanja konflikta.
-
Međunarodne kontakte s liderima koji ne poštuju evropski pravni poredak.
-
Iskorištavanje pravne nesigurnosti u zemlji.
-
Zastrašivanje i ucjene političkih protivnika i međunarodnih aktera.
Zaključak
Bosna i Hercegovina se nalazi na ivici ozbiljne destabilizacije. Potezi Milorada Dodika sve su otvoreniji, sve provokativniji i sve više prijete miru u zemlji i regionu. Dok se međunarodna zajednica koleba između diplomatije i odlučne akcije, Dodik koristi vakuum moći da konsolidira vlast i stvori uslove za de facto odvajanje Republike Srpske. Ako se uskoro ne preduzmu odlučniji koraci, Bosna bi mogla ponovo postati epicentar nestabilnosti na Balkanu, a EU i NATO bi morali snositi odgovornost za neuspjeh u prevenciji krize koja se već jasno naziru.
