Politička klima u Republici Srpskoj i široj Bosni i Hercegovini sve više poprima karakteristike duboke institucionalne i moralne krize. Posljednji istupi narodnog poslanika Nebojše Vukanovića, jednog od najglasnijih opozicionih lidera u Narodnoj skupštini Republike Srpske, dodatno su rasvijetlili zabrinjavajući stepen narušavanja osnovnih demokratskih principa, vladavine prava i slobode govora. Vukanović je otvoreno optužio predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika za ponašanje koje, kako tvrdi, ne samo da je suprotno zakonima, već direktno podstiče nasilje i obračun sa političkim neistomišljenicima.
Prema njegovim riječima, Dodik se ponaša kao da je iznad zakona, slobodan da svakodnevno čini djela koja prema zakonima BiH i Republike Srpske potpadaju pod kategoriju krivičnih. “Od korupcije do organizovanog kriminala, pa sve do direktnog podstrekavanja na fizičke napade i ugrožavanje života političkih protivnika – predsjednik se ponaša kao da ga nikakav zakon ne obavezuje”, ističe Vukanović. On posebno apostrofira javne istupe iz Moskve, u kojima je Dodik, kako tvrdi, otvoreno nudio nagrade za nasilje nad njim, implicirajući da može osloboditi od kazne svakoga ko ga napadne, koristeći položaj predsjednika za garantovanje amnestičkih privilegija.
Ovo ponašanje, prema Vukanoviću, direktno se kvalifikuje kao:
-
Podstrekavanje na krivično djelo, u skladu s članom 30 Krivičnog zakona BiH i Republike Srpske,
-
Krivično djelo umišljaja, po članu 35 istog zakona.
Za ovakve postupke, kako navodi, Dodik bi mogao dobiti najmanje tri godine zatvora, ali je izostanak reakcije pravosudnih institucija ono što posebno zabrinjava.
Vukanović se osvrnuo i na šutnju unutar vladajuće koalicije. “Ni jedan jedini funkcioner, poslanik, kadar vladajuće stranke nije imao hrabrosti da se distancira od sramnih izjava svog partijskog šefa”, naglasio je. On je opisao saradnike predsjednika kao “sužnjeve moći”, ljude koji su izgubili vlastiti integritet zarad “mrva vlasti i novca”, spremni da slijepo slijede naredbe bez obzira na štetu koju to nanosi društvu.
S druge strane, Vukanović izražava zahvalnost za podršku koju je dobio od:
-
Saboraca iz pokreta “Lista za pravdu i red” širom Republike Srpske,
-
Kolega iz opozicije i drugih poslanika u NSRS-u,
-
Gradonačelnika Bijeljine,
-
Građana i istomišljenika koji su mu uputili riječi podrške i osude Dodikovog ponašanja.
Ova solidarnost za njega predstavlja znak da se “zlu približava kraj”, i da se narod budi iz političke letargije.
U poređenju sa uređenim zemljama, Vukanović ističe da bi u državama poput Norveške, Švedske, Švajcarske, pa čak i Slovačke ili Belgije, političar koji bi se ponašao na način na koji se, po njegovim tvrdnjama, ponaša Dodik – bio trenutno institucionalno izolovan, psihijatrijski procijenjen, te uklonjen iz političkog života. On smatra da bi u tim društvima čak i politička partija iz koje takav lider dolazi bila kažnjena gubitkom povjerenja i podrške građana, zbog podrške nasilju i govoru mržnje.
Vukanovićev govor ukazuje na duboko razočaranje u aktuelne društvene norme u BiH, gdje – kako kaže – čak i najgore devijacije postaju normalizovane. Osjeća da su institucije zarobljene, politička kultura urušena, a javni prostor zagađen do te mjere da se sistematsko zastrašivanje i targetiranje protivnika doživljava kao dozvoljena politička praksa.
Za kraj, Vukanović podvlači da je vrijeme da se prekine šutnja i pasivnost. Poručuje da bez obzira na sve pritiske i prijetnje, neće odustati od borbe za pravdu, slobodu i demokratski poredak. Njegova poruka nosi snažan simbolički ton: “Pred zoru je najhladnije – ali upravo tada se rađa novo svjetlo.” U tom duhu, on poziva sve političke aktere, institucije i građane da se probude iz učmalosti i udruže snage protiv političkog nasilja, bezakonja i autokratije.
U konačnici, situacija o kojoj govori Nebojša Vukanović ne tiče se samo njega lično niti isključivo političke borbe između vlasti i opozicije. Riječ je o suštinskom pitanju opstanka pravnog poretka i građanskih sloboda u Bosni i Hercegovini. Ako društvo i institucije ne prepoznaju opasnost koja dolazi iz nekažnjenog poticanja na nasilje, ignorisanja zakona i zloupotrebe moći, rizikujemo da potpuno izgubimo temeljne stubove demokratije. Zbog toga je, poručuje Vukanović, važno da se svi koji vjeruju u pravdu, slobodu i odgovornost glasno suprotstave atmosferi straha i političke represije – jer samo tako može početi proces stvarne promjene i ozdravljenja društva.
